Schildklier­probleem bij katten (Hyper­thyreoïdie)

Er is bij uw kat een schildklierprobleem vastgesteld. Via deze brief willen wij u de nodige uitleg geven over deze aandoening en ook de verschillende behandelmethoden met u doornemen.

De schildklier

De schildklier (thyroïd) is een klein orgaan dat bestaat uit 2 schildklierlobben. Zoals u op de afbeelding kunt zien bevinden de lobben zich in de hals van de kat, rechts en links van de luchtpijp. De schildklier produceert schildklierhormonen welke een stimulerende invloed hebben op de stofwisseling. In de jeugd van de kat zijn deze hormonen ook belangrijk voor de groei en ontwikkeling van de cellen. Boven de schildklier bevinden zich nog 2 bijschildklieren, deze zijn onder andere verantwoordelijk voor de regulatie van de calciumstofwisseling.

1. Normale schildklierlob
2. Bijschildklier
3. Bijschildklier
4. Vergrote schildklierlob

Wat is hyperthyreoïdie

Hyperthyreoïdie is een aandoening die meestal optreedt bij oudere katten. Bij deze aandoening is er sprake van een overmatig actieve schildklier, vaak zijn 1 of beide schildklierlobben vergroot. In 98% van de gevallen ontstaat hyperthyreoïdie door een goedaardige schildkliertumor. Bij de overige 2% is er sprake van een kwaadaardige schildkliertumor. Bij de aandoening hyperthyreoïdie wordt er te veel schildklierhormoon geproduceerd wat zorgt voor een te snelle stofwisseling. Door een te snelle stofwisseling zal de energieverbranding van de kat stijgen en is de behoefte aan energie dus ook hoger. In veel gevallen zien we dat katten meer gaan eten om in hun energiebehoefte te kunnen voorzien. Ondanks dat ze meer gaan eten kan het alsnog zijn dat ze hiermee niet genoeg energie binnen krijgen en zie je dat de katten zelfs kunnen afvallen. Afvallen ondanks een goede eetlust is een typisch verschijnsel bij een kat met een te snel werkende schildklier. Andere symptomen kunnen zijn: meer drinken en plassen; rusteloosheid; toegenomen activiteit; verhoogde hartslag; slecht verzorgde vacht; diarree en/of braken. Iedere kat is uniek en daarom kan het ziektebeeld ook per kat verschillen. Het betekent niet dat uw kat al deze symptomen moet vertonen wil er sprake zijn van een te snel werkende schildklier.

Behandeling

Een kat met hyperthyreoïdie moet altijd behandeld worden. Hyperthyreoïdie zorgt voor een zware belasting op organen zoals het hart en de nieren. Wordt er geen behandeling gestart dan zal de kat uiteindelijk komen te overlijden door uitputting en/of hartfalen. Gelukkig zijn er verschillende mogelijkheden voor een succesvolle behandeling:

• Medicatie
• Speciale voeding
• Operatief verwijderen van de schildklier
• Behandeling met radioactief jood

De operatie en de behandeling met radioactief jood worden gezien als “genezende” behandelingen. Er wordt iets gedaan aan de oorzaak van het probleem. De medicatie en voeding zijn geen genezende behandelingen. De aanmaak van overtollig schildklierhormoon wordt afgeremd, maar de oorzaak (meestal een goedaardige schildkliertumor) wordt niet behandeld.

Er is een studie geweest waaruit bleek dat na 6 jaar 25% van de schildkliertumoren kwaadaardig is geworden. Dit kan dus ook gebeuren wanneer u behandelt met medicatie of schildkliervoeding.

Hieronder worden alle opties verder toegelicht. Wat belangrijk is om te onthouden is dat iedere kat en eigenaar anders is en zo zal voor iedereen een andere behandeling de voorkeur hebben. Er is geen beste oplossing. Een aantal factoren die meegenomen kunnen worden in de keuze voor behandeling zijn: de leeftijd van de kat; of de kat pillen toegediend kan worden; of de kat buiten komt en of er andere katten in huis zijn; eventuele andere lichamelijke problemen zoals nierfalen; de kosten. De dierenarts zal in samenspraak met u de beste behandeling voor uw kat bespreken.

Medicatie

De behandeling met medicatie houdt in dat de kat tweemaal daags tabletten of vloeibare medicatie toegediend zal moeten worden. Deze medicatie blokkeert de aanmaak van schildklierhormonen en moet levenslang gegeven worden. Als de kat makkelijk pillen toegediend kan worden is dit een fijne oplossing. De werking van de tabletten is het beste als deze heel blijven. Het is dus beter om de tabletten niet te vergruizen. Sommige katten nemen de vloeibare vorm van de medicatie beter in. Deze mag net als de pil met een beetje voeding worden gegeven of rechtstreeks in de bek. Eventueel bestaat er ook een oorzalf voor katten aan wie echt geen tabletten toegediend kunnen worden. Nadeel is wel dat er bij sommige katten bijwerkingen van de medicatie kunnen ontstaan. Meest voorkomende bijwerkingen zijn: braken, diarree, slechte eetlust en huidproblemen.

Na het vaststellen van de diagnose hyperthyreoïdie wordt er gestart met een startdosering. Na 3 weken zullen we een controle inplannen. Tijdens deze controle wordt o.a. gekeken naar het gewicht, de hartslag wordt beluisterd en het bloedonderzoek wordt herhaald. In het bloed kunnen we dan zien of de schildklierwaarde voldoende gedaald is en of de medicatie dosering dus goed is of niet. Ook wordt gekeken naar de nierwaarden. In het begin kan het even duren om de medicatie goed in te stellen en kunnen meerdere controles nodig zijn om de juiste dosering van de medicatie te bepalen. Als de kat eenmaal goed ingesteld is raden we aan om elk half jaar een controle in te plannen en bloedonderzoek uit te voeren om de schildklier- en nierwaarden te blijven monitoren. De reden dat we tijdens het bloedonderzoek ook de nierwaarden meten is omdat een overactieve schildklier een eventueel nierprobleem kan maskeren. De overactieve schildklier werkt als een soort doping voor de nieren. Zo lang de schildklierwaarde hoog is kunnen we dus geen juiste uitspraak doen over de nierwaarden. Pas als de schildklierwaarde normaal is kunnen wij zien hoe de nieren er daadwerkelijk voor staan.

Zodra er tijdens een consult bij de dierenarts hyperthyreoïdie wordt vastgesteld willen we zo snel mogelijk beginnen met een behandeling. De snelste manier om dit te doen is door te starten met medicatie. Voordat gestart kan worden met een “genezende” behandeling starten we ook eerst met medicatie. We willen namelijk eerst de schildklierwaarde omlaag krijgen zodat we kunnen zien hoe de nieren ervoor staan. Doordat we de kat op medicatie starten wordt er direct een behandeling ingezet en heeft u even rustig de tijd om te kiezen welke behandeling voor u de voorkeur heeft. De kat komt in de tussentijd in een betere conditie en de risico’s bij een eventuele operatie zullen hierdoor ook een stuk kleiner zijn.

Hill’s Y/D voeding

De Y/D voeding van Hill’s is een jodiumbeperkte voeding. Voor de productie van schildklierhormoon is jodium nodig. Als we dus jodiumbeperkte voeding geven zal de aanmaak van schildklierhormoon worden geremd. Na 6-8 weken is de werking van de voeding optimaal. Voordeel is dat het makkelijk is toe te dienen, het is immers gewoon voeding. Nadeel is dat de kat echt niks anders mag eten en hij moet de voeding dan ook wel lusten. Voor katten die buiten komen is het niet handig, de kans dat ze buiten iets eten is groot. Zodra ze weer iets anders eten krijgen ze jodium binnen wat weer zorgt voor de productie van schildklierhormoon. Hierdoor zullen de klachten terugkomen. Ook kunnen wij, in tegenstelling tot bij medicatie, niet met de dosering van voeding variëren.

Als de schildklierwaarde na een paar weken medicatie nog te hoog is kunnen we de medicatie verhogen. Als na een aantal weken jodiumbeperkte voeding de schildklierwaarde nog steeds te hoog is kunnen we daar verder niets aan veranderen. Het heeft geen zin om bijvoorbeeld meer voeding te geven. De voeding kan de schildklierwaarde maar tot een bepaalde hoeveelheid laten zakken, dit is per kat verschillend.

Het kan dus zo zijn dat na een aantal weken voeding we het bloedonderzoek uitvoeren en dan toch blijkt dat de schildklierwaarde niet laag genoeg is, dan moet er weer naar een andere behandeling gekeken worden. Als de waarde wel genoeg daalt betekent dat nog niet dat dit levenslang goed zal gaan. Zoals al eerder genoemd wordt er door de voeding namelijk niks aan de oorzaak van het probleem gedaan. De schildklier zal dus naarmate de tijd verstrijkt kunnen blijven groeien waardoor de schildklierwaarde toch weer zal stijgen.

Operatie

Bij een schildklieroperatie wordt de schildklier door ons verwijderd. Door het verwijderen van de schildklier zullen de klachten verdwijnen. Er zijn wel een aantal dingen waar rekening mee gehouden moet worden. We verwijderen beide schildklierlobben maar laten de bijschildklieren zitten. Soms zien we na de operatie een tijdelijke vermindering van calcium door verminderde doorbloeding van de bijschildklieren. In dat geval moeten we extra calcium en vitamine D geven. In een heel enkel geval kan het gebeuren dat de bijschildklieren door de operatie blijvend beschadigd raken. In dat geval zal er levenslang extra calcium en vitamine D toegediend moeten worden.

Ook kan er ectopisch schildklierweefsel aanwezig zijn in het lichaam dat chirurgisch niet te verwijderen is. Ectopisch schildklierweefsel is schildklierweefsel dat zich elders in het lichaam kan bevinden, bijvoorbeeld in de borstholte. Dit weefsel kan ook overactief zijn en hyperthyreoïdie veroorzaken. Het beste zou zijn om voorafgaand aan de operatie een scan (scintigrafie) te laten uitvoeren om te kijken of er sprake is van ectopisch schildklierweefsel. Er is maar één kliniek in Nederland waar deze scintigrafie uitgevoerd kan worden en het moet onder narcose. Als er sprake is van ectopisch schildklierweefsel kan dit na verloop van tijd ook overactief worden (als het niet al overactief is) en zal de kat weer dezelfde klachten ontwikkelen als voor de operatie. Tot slot betreft het natuurlijk een operatie dus er is altijd een narcoserisico.

Radioactief jood

Over de behandeling met radioactief jood hebben we een uitgebreide uitleg voor u van de Universiteit Gent, dit is namelijk niet een behandeling die bij ons op de praktijk uitgevoerd kan worden. De behandeling is mogelijk in één kliniek in Nederland en één kliniek in België. In het kort houdt de behandeling in dat uw kat voor 5 dagen opgenomen zal worden. Via een katheter wordt er direct in de bloedbaan radioactief jood toegediend. Op deze manier wordt ook het eventuele ectopische schildklierweefsel mee behandeld (wat bij een operatie niet mogelijk is). Het radioactieve jood zal de abnormale tumorale cellen vernietigen die aanleiding geven tot hyperthyreoïdie. De radioactiviteit is de reden dat uw kat 5 dagen in de opname zal moeten blijven. Na thuiskomst zijn er ook nog enkele voorzorgsmaatregelen die getroffen moeten worden.

Wat niet in de informatie van Universiteit Gent staat maar wel nog belangrijk is om te benoemen is dat er, net als bij elke andere behandeling, nooit een 100% garantie gegeven kan worden dat het zal werken. In ongeveer 2% van de gevallen is één injectie niet voldoende, een tweede injectie is dan vaak wel effectief. Toch komt het in 1,5% van de gevallen voor dat de behandeling niet aan slaat, de schildklierwaarde blijft dan hoog. Tot slot kan het ook nog gebeuren dat een kat na de behandeling hypothyreoïdie ontwikkelt. Dit is het tegenovergestelde van hyperthyreoïdie en betekent dat de schildklier te traag werkt. Tussen 3-8% van de katten kan dit overkomen. Als dit gebeurt zal de kat hier toch nog tabletten voor moeten krijgen. Hoewel het in dat geval lijkt alsof de behandeling voor niks geweest is omdat de kat alsnog tabletten toegediend moet worden zijn de tabletten voor deze behandeling geen medicijnen maar gaat het om een hormoon. De kans op bijwerkingen van dit hormoon is dan ook aanzienlijk kleiner dan de kans op bijwerkingen van de medicatie tegen een te snel werkende schildklier. Het hormoon bestaat tevens ook in siroop vorm.

Tot slot

Zoals al eerder genoemd zijn er een aantal factoren die meegenomen kunnen worden in de keuze voor behandeling. Katten kunnen tegenwoordig heel oud worden. Leeftijden van wel 20 jaar zien we steeds vaker voorkomen. Als uw kat nog relatief jong is zodra de ziekte hyperthyreoïdie wordt vastgesteld is het zeker de moeite waard om de “genezende” behandelingen; operatie of behandeling met radioactief jood te overwegen. Hoewel de kosten hiervan in één keer een hoog bedrag zijn is dit op de lange termijn vaak voordeliger dan het jarenlang kopen van medicatie en laten uitvoeren van bloedonderzoeken voor de kat. Ook zal met een niet genezende behandeling van medicatie of voeding de goedaardige schildkliertumor kunnen blijven groeien waardoor de medicatie verhoogd zal moeten worden of de voeding niet meer genoeg werkt. Naarmate de tijd verstrijkt kan de goedaardige schildkliertumor zelfs kwaadaardig worden.